ਰੱਬ (Rabb) (God)

Summary

The poet is anguished with the pain the believers have taken and are taking to impress the God and see him. He is complaining about same to God. In the penultimate stanza he is complaining how he tricks and tests his lovers with worldly things. In the last stanza he is explaining to God how lot of things will settle down if he shows up even for a moment.

References and few concepts

Punjabi and Persian literature contains some famous tragic love stories just like we have Romeo and Juliet in English Literature. Some of the tragic love stories which have been reffred in this poem are

1. Sassi Punnu https://en.wikipedia.org/wiki/Sassui_Punnhun
2. Lyla and Majnun https://en.wikipedia.org/wiki/Layla_and_Majnun
3. Heer Ranjha https://en.wikipedia.org/wiki/Heer_Ranjha

There are some other famous tragic love stories also which you may like to check

1. Mirza Sahiba https://en.wikipedia.org/wiki/Mirza_Sahiban
2. Sohni Mahiwal https://en.wikipedia.org/wiki/Mirza_Sahiban
3. Shiri Farhad https://en.wikipedia.org/wiki/Khosrow_and_Shirin
4. Yousuf Zulaikha https://en.wikipedia.org/wiki/Yusuf_and_Zulaikha

ਰੱਬ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬੁਝਾਰਤ, ਰੱਬ ਇਕ ਗੋਰਖ-ਧੰਦਾ ।
ਖੋਲ੍ਹਣ ਲੱਗਿਆਂ ਪੇਚ ਏਸ ਦੇ,ਕਾਫ਼ਰ ਹੋ ਜਾਏ ਬੰਦਾ ।
ਕਾਫ਼ਰ ਹੋਣੋ ਡਰ ਕੇ ਜੀਵੇਂ, ਖੋਜੋਂ ਮੂਲ ਨਾ ਖੁੰਝੀ,
ਲਾਈਲੱਗ ਮੋਮਨ ਦੇ ਕੋਲੋਂ, ਖੋਜੀ ਕਾਫ਼ਰ ਚੰਗਾ ।

    Rabb ikk Gunjjaldaar bhujaarat,rabb ikk gorakh dhandha.
    Kholan laggeyan pech es de,kaafar ho jaaye banda.
    Kaafar hono dar ke jeevein,khojon mool naa khunjji
    laayilagg momon de kolon, khoji kaafar changa.

    God is an intricate puzzle, God is a fraud work.
    while trying to open its knots, man becomes an atheist.
    being afraid of becoming an atheist, don't be deprived of search,
    an atheist in search is better than a unquestioning believer.


ਤੇਰੀ ਖੋਜ ਵਿਚ ਅਕਲ ਦੇ ਖੰਭ ਝੜ ਗਏ
ਤੇਰੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਥੋਥਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੋਇਆ ।
ਲੱਖਾਂ ਉਂਗਲਾਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਥੱਕੀਆਂ,
ਤੇਰੀ ਜ਼ੁਲਫ਼ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਨਾ ਵਾਲ ਹੋਇਆ ।
ਘਿੱਗੀ ਬੱਝ ਗਈ ਸੰਖਾਂ ਦੀ ਰੋ-ਰੋ ਕੇ,
ਪਿੱਟ-ਪਿੱਟ ਕੇ ਚੂਰ ਘੜਿਆਲ ਹੋਇਆ ।
ਚੀਕ-ਚੀਕ ਕੇ ਕਲਮ ਦੀ ਜੀਭ ਪਾਟੀ,
ਅਜੇ ਹੱਲ ਨਾ ਤੇਰਾ ਸਵਾਲ ਹੋਇਆ ।
ਤੇਰੀ ਸਿੱਕ ਕੋਈ ਸੱਜਰੀ ਸਿੱਕ ਤਾਂ ਨਹੀਂ,
ਇਹ ਚਰੋਕਣੀ ਗਲੇ ਦਾ ਹਾਰ ਹੋਈ ।
ਇਹ ਉਦੋਕਣੀ ਜਦੋਂ ਦਾ ਬੁੱਤ ਬਣਿਆ,
ਨਾਲ ਦਿਲ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਤਿਆਰ ਹੋਈ ।1।

    Teri khoj vich akal de khammb jhad gaye
    teri bhaal vich thotha khyaal hoya.
    Lakkhan unglaan gunjlaan khol thakkian,
    teri zhulf da siddha naa waal hoya.
    ghigghi bajj gayi sankhaan di ro ro ke,
    pitt-pitt ke choor ghadiyaal hoya.
    cheek cheek ke kalam di jeebh paati,
    aje hall na tera swaal hoya.
    teri sikk koi sajjri sikk taan nahin,
    eh chirokni gale da haar hoyi.
    eh udokni jadon da butt baneyaa,
    naal dil di mitti tyaar hoyi.

    In your search intelligence lost its feathers,
    in your search thought became worthless.
    Hundred thousand fingers got tired opening the complications
    yet a hair did not straighten out of your locks.
    Counch shells voice dampened crying and crying
    gong got crushed upon beatings and beatings.
    pen's tounge got ripped screaming and screaming  
    still your question did not get solved.
    Your desire is not a new desire,
    from long it has become a necklace in the neck.
    From since it has become a statue,
    and heart's sand is what it used.

ਤੇਰੇ ਹਿਜਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੰਨ ਪਾੜੇ
ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਜਟਾਂ ਵਧਾਈਆਂ ਨੇ ।
ਬੂਹੇ ਮਾਰ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਚਿਲੇ ਕੱਟੇ,
ਕਿਸੇ ਰੜੇ 'ਤੇ ਰਾਤਾਂ ਲੰਘਾਈਆਂ ਨੇ ।
ਕੋਈ ਲਮਕਿਆ ਖੂਹ ਦੇ ਵਿਚ ਪੁੱਠਾ,
ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਧੂਣੀਆਂ ਤਾਈਆਂ ਨੇ ।
ਤੇਰੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਜਤਨ ਕੀਤੇ,
ਪਰ ਤੂੰ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਨਾ ਚਾਈਆਂ ਨੇ ।
ਤੇਰੀ ਸਿੱਕ ਦੇ ਕਈ ਤਿਹਾਏ ਮਰ ਗਏ,
ਅਜੇ ਤੀਕ ਨਾ ਵਸਲ ਦਾ ਜੁਗ ਲੱਭਾ ।
ਲੱਖਾਂ ਸੱਸੀਆਂ ਮਰ ਗਈਆਂ ਥਲਾਂ ਅੰਦਰ,
ਤੇਰੀ ਡਾਚੀ ਦਾ ਅਜੇ ਨਾ ਖੁਰਾ ਲੱਭਾ ।2।

    Tere hizar vich kise ne kann paade
    ate kise ne jatan wadhaaian ne.
    Boohe maar ke kise ne chille katte,
    kise rade te raatan langaayian ne.
    Koi lamkeyaa khooh de vich puttha,
    ate kise ne dhoonian taayian ne.
    tere aashkan ne lakkhan jatan kitte,
    par toon moonh ton jhulfaan naa chaahiyan ne.
    Teri sikk de kayi tihaaye mar gaye,
    aje teek na wasal da jug labbha.
    lakkhan sassiyan mar gayian thallan andhar,
    teri daachi da aje na khura labbha.

    In your seperation some torn their ears
    and some has grown long hairs.
    Some observed long fasts behind closed doors
    some spent nights in barren places.
    Some hung himself upside down in the well
    and some burnt themselves with fire.
    Your lovers tried million things,
    but you did not take off hairs of your face.
    Many died thirsty of your desire,
    still no one has found a way to meet.
    Million Sassi's died in the deserts,
    still nobody has found imprints of your camels feet.   

ਕਿਸੇ ਫੁੱਲ-ਕੁਰਾਨ ਦਾ ਪਾਠ ਕੀਤਾ,
ਕਿਸੇ ਦਿਲ ਦਾ ਪੱਤਰਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਵੇ ।
ਕਿਸੇ ਨੈਣਾਂ ਦੇ ਸਾਗਰ ਹੰਗਾਲ ਮਾਰੇ,
ਕਿਸੇ ਹਿੱਕ ਦਾ ਖੂੰਜਾ ਫਰੋਲਿਆ ਵੇ ।
ਕਿਸੇ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੀਵੇ ਦੀ ਲੋਅ ਥੱਲੇ,
ਤੈਨੂੰ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਦੀ ਰਾਤ ਵਿਚ ਟੋਲਿਆ ਵੇ ।
ਰੋ ਰੋ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੇ ਰਾਹ ਪਾਏ,
ਪਰ ਤੂੰ ਹੱਸ ਕੇ ਅਜੇ ਨਾ ਬੋਲਿਆ ਵੇ ।
ਦੀਦੇ ਕੁਲੰਜ ਮਾਰੇ ਤੇਰੇ ਆਸ਼ਿਕਾਂ ਨੇ,
ਅਜੇ ਅੱਥਰੂ ਤੈਨੂੰ ਨਾ ਪੋਹੇ ਕੋਈ ।
ਤੇਰੀ ਸੌਂਹ, ਕੁਝ ਰੋਣ ਦਾ ਮਜ਼ਾ ਹੀ ਨਹੀਂ,
ਪੂੰਝਣ ਵਾਲਾ ਜੇ ਕੋਲ ਨਾ ਹੋਏ ਕੋਈ ।3।

    Kise full Kuran da paath keeta,
    kise dil da pattra kholeyaa ve.
    Kise naina de saagar hangaal maare,
    kise hikk da khoonja faroleyaa ve.
    Kise gallan de dive di lau thalle,
    tainu jhulfaan di raat vich toleyaa ve.
    ro ro ke duniyaa ne raah paaye,
    par tu hass ke aje na boleyaa ve.
    Deede kulanj maare tere aashikan ne,
    aje athru tainu na pohe koi.
    Teri sonh, kujh ron da maja hi nahin,
    poonjan waala je kol na hoye koi.

    Some recited the full Kuran,
    some opened the foil of their heart.
    Some searched the sea of tears,
    some searched the corners of their bossom.
    some under the light of their cheeks,
    searched you in the night of hairs.
    The world cried to get your way,
    but you did not smile back and talk.
    Your lovers hurt their eyes,
    still no tears have moved you.
    Your word, there is no pleasure in crying,
    if to wipe the tears there is no one nearby.

ਤੇਰੀ ਮਾਂਗ ਦੀ ਸੜਕ ਤੇ ਪਿਆ ਜਿਹੜਾ,
ਉਸ ਨੂੰ ਹੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਪਰਤਾਇਆ ਤੂੰ ।
ਹਿਰਸਾਂ, ਦੌਲਤਾਂ, ਹੁਸਨਾਂ, ਹਕੂਮਤਾਂ ਦਾ,
ਉਹਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਚੋਗਾ ਖਿੰਡਾਇਆ ਤੂੰ ।
ਕਿਸੇ ਕੈਸ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਜੇ ਇਸ਼ਕ ਤੇਰਾ,
ਉਸ ਨੂੰ ਲੇਲੀ ਦਾ ਲੇਲਾ ਬਣਾਇਆ ਤੂੰ ।
ਕਿਸੇ ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜੇ ਚਾ ਤੇਰਾ,
ਉਸ ਨੂੰ ਹੀਰ ਦੀ ਸੇਜੇ ਸਵਾਇਆ ਤੂੰ ।
ਸਾਡੇ ਹੰਝੂਆਂ ਕੀਤਾ ਨਾ ਨਰਮ ਤੈਨੂੰ,
ਸਾਡੀ ਆਹ ਨੇ ਕੀਤਾ ਨਾ ਛੇਕ ਤੈਨੂੰ ।
ਅਸੀਂ ਸੜ ਗਏ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਅੱਗ ਅੰਦਰ,
ਲਾਗੇ ਵਸਦਿਆਂ ਆਇਆ ਨਾ ਸੇਕ ਤੈਨੂੰ ।4।

    Teri maang di sadak te piya jehda,
    us noon heeleyaan naal partaaya toon.
    Hirsaan, doltaan, husnaan, hakoomtaan da,
    ohde raah vich choga khindaaya toon.
    Kise kais noon lagg je je ishq tera,
    us noon leli da lela bnaaya toon.
    Kise raanjhe noon chadeya je chaa tera,
    us noon heer di seje svaaya toon.
    Saade hanjuaan keeta na naram tainu,
    saadi aah na keeta na chek tainu.
    Asin sad gaye vichode di agg andar,
    laage wasdeyaan aaeyaa na sek tainu.

    Those who stepped upon the road of your hair line,
    you tested them in various ways.
    Greed, welath, beauty, rulerships,
    you put them in their way.
    Some Kais (Majnu) if fell in love with you,
    you turned him Lela of Leli (Lyla).
    Some Ranjha if got excited about you,
    you put him to sleep on heer's bed.
    Our tears did not soften you,
    our sighs did not penetrate you.
    We fried under the fire of your separation,
    living beside you did not feel the heat.

ਕਿਸੇ ਛੰਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜੇ ਖੋਪਰੀ ਦਾ,
ਤੂੰ ਬੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਨਾਲ ਛੁਹਾਈਆਂ ਨਾ ।
ਕਿਸੇ ਦਿਲ ਦਾ ਰਾਂਗਲਾ ਪਲੰਘ ਡਾਹਿਆ,
ਤੇਰੇ ਨਾਜ਼ ਨੂੰ ਨੀਂਦਰਾਂ ਆਈਆਂ ਨਾ ।
ਕਿਸੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਸੀਤੀਆਂ ਚੰਮ ਦੀਆਂ,
ਤੇਰੀ ਬੇ-ਪਰਵਾਹੀ ਨੇ ਪਾਈਆਂ ਨਾ ।
ਰਗੜ-ਰਗੜ ਕੇ ਮੱਥੇ ਚਟਾਕ ਪੈ ਗਏ,
ਅਜੇ ਰਹਿਮਤਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਛਾਈਆਂ ਨਾ ।
ਮਾਰ ਸੁੱਟਿਆ ਤੇਰਿਆਂ ਰੋਸਿਆਂ ਨੇ,
ਫੂਕ ਸੁੱਟਿਆ ਬੇ-ਪਰਵਾਹੀ ਤੇਰੀ ।
ਲੈ ਕੇ ਜਾਨ ਤੂੰ ਅਜੇ ਨਾ ਘੁੰਡ ਚਾਇਆ,
ਖ਼ਬਰੇ ਹੋਰ ਕੀ ਏ ਮੂੰਹ ਵਿਖਾਈ ਤੇਰੀ ।5।

    Kise channa bnaaya je khorpi da,
    toon bulliyaan naal chuhaayian na.
    Kise dil da raanglaa palang daahaaya,
    teri naaz noon nindraan aayiaan na.
    Kise juttiyan seetyiaan chamm diyaan,
    teri be parwaahi ne paayiaan na.
    ragad-ragad le matthe chatak pai gaye,
    aje rehmatan teriyaan chaayiaan naa.
    Maar sutteya tereyaan roseyaan ne,
    phook sutteya be parwaahi teri.
    Lai ke jaan toon aje na ghund chaayaa,
    khabre hor ki e moonh vikhaai teri.

    Some made a bowl of their skull,
    you did not touch your lips to it.
    Some laid down colorful bed of their heart,
    your proud did not fell asleep.
    Some stich slippers of their flesh,
    your carelessness did not wear.
    Rubbing and rubbing cracked the forhead,
    still your blessings did not come upon.
    Your resentment's killed us,
    your carelessness has whiffed us.
    Even after taking life you have not unvieled,
    not sure what is the gift of your's unvieling.

ਜੇ ਤੂੰ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਹਟਾ ਦੇਵੇਂ,
ਬਿਟ ਬਿਟ ਤੱਕਦਾ ਕੁਲ ਸੰਸਾਰ ਰਹਿ ਜਾਏ ।
ਰਹਿ ਜਾਏ ਭਾਈ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਸੰਖ ਫੜਿਆ,
ਬਾਂਗ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਸੰਘ ਵਿਚਕਾਰ ਰਹਿ ਜਾਏ ।
ਪੰਡਤ ਹੁਰਾਂ ਦਾ ਰਹਿ ਜਾਏ ਸੰਧੂਰ ਘੁਲਿਆ,
ਜਾਮ ਸੂਫ਼ੀ ਦਾ ਹੋਇਆ ਤਿਆਰ ਰਹਿ ਜਾਏ ।
ਕਲਮ ਢਹਿ ਪਏ ਹੱਥੋਂ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਦੀ,
ਮੁਨਕਿਰ ਤੱਕਦਾ ਤੇਰੀ ਨੁਹਾਰ ਰਹਿ ਜਾਏ ।
ਇਕ ਘੜੀ ਜੇ ਖੁਲ੍ਹਾ ਦੀਦਾਰ ਦੇ ਦਏਂ,
ਸਾਡਾ ਨਿੱਤ ਦਾ ਰੇੜਕਾ ਚੁੱਕ ਜਾਵੇ ।
ਤੇਰੀ ਜ਼ੁਲਫ਼ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਪਿਆਰ ਹੋਵੇ,
ਝਗੜਾ ਮੰਦਰ ਮਸੀਤ ਦਾ ਮੁੱਕ ਜਾਵੇ ।6।

    Je toon moonh ton jhulfaan hata devein,
    bitt bitt takkda kull sansar reh jaaye.
    reh jaaye bhai de hatth vich sankh phadeyaa,
    baang mulla de sangh vichkar reh jaaye.
    Pandat huraan da reh jaaye sandoor ghuleyaa,
    jaam soofi da hoya tyaar reh jaaye.
    Kalam dheh paye hathon philasphar di,
    munkir takkda teri nuhaar reh jaaye.
    Ikk gadi je khulla deedar de dayein,
    saada nitt da redkaa chukk jaave.
    Teri jhulf da saanjha pyaar hove,
    Jhaghdaa mandar masset da mukk jaave.

    If you take off hairs of your face,
    astound the world be left looking at you.
    Bhai will be left with corn shell in his hand,
    mullah's call for pryaer will get stuck in his throat.
    Pandit's vermilion will be left dissolved,
    Sufi's drink will be  left prepared.
    Philsopher will loose pen from his hand,
    painter will be left gazing at your appearance.
    For one moment if you appear openly,
    our daily fight will come to an end.
    There will be shared love of your hair,
    fight in temples and masjid will end.